Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi

Abstract

Ses olayları neredeyse dünyanın bütün dillerinde, yaygın bir şekilde meydana gelir. Ses olayları doğal bir süreçte meydana gelir. Her dil değişir. Diller canlı bir organizma gibi gelişir, tamamlanır ve ölürler. Değişim bir dil için normaldir hatta mecburidir. Değişimi duran dilin gelişimi de durur. Ses değişimleri dillerin değişiminde bir bölümü meydana getirir. Dillerin birçok yönü vardır. Diller sadece fonolojik ve morfolojik olarak değişmezler. Çoğunlukla ses değişimi olarak bahsedilen fonolojik ve morfolojik değişimler mekaniktir. Ama diller sentaks ve semantik olarak da değişirler. Özellikle sentaksta meydana gelen değişimler, dilin kökten değiştirir. Bu çalışmada Zazacadaki ses olaylarından sadece seslerin yer değiştirmesi üzerinde durulacaktır. Bilindiği gibi ses değişimleri üç kısımdan oluşur. Bu bölümlerden, seslerin yer değiştirmesi ve seslerde artma-eksilme mekanik bir olaylardır; üçüncü bölüm olan ses değişimi ise doğrudan seslerde meydana gelen artikülasyon değişimidir. Bu çalışmadaki amaç seslerin yer değiştirmesi olan metatez ve nöbetleşmeyi izah etmektir. Çalışmada ses değişimlerinin sebepleri ve Zazacayla olan ilgisi açıklanacaktır. Bu çalışma için yazılı metinler ve folklorik materyaller kullanılmıştır. Çünkü standart hale getirilmiş olan metinler dilbilim için doğru veriler vermez. Çalışmada ses değişimlerinin sebepleri izah edilmiş, ses değişimlerinin çeşitleri sıralanmış, metatez durumu tablo ve metinlerle açıklanmıştır. Metatez birçok dilde bulunur. Hatta metateze uğramış birçok sözcük aslının yerini almıştır.