Yetişkin Bireylerde Akılcı İlaç Kullanımı Öz Farkındalığı ile Sağlık Okuryazarlığı Arasındaki İlişki: Kesitsel Bir Araştırma

Mahinur Durmuş İskender; Ebru Özcan; Ahmet Gülsoy; Yusuf Uyan

doi:10.21763/tjfmpc.1341723

Araştırma Makalesi

Yetişkin Bireylerde Akılcı İlaç Kullanımı Öz Farkındalığı ile Sağlık Okuryazarlığı Arasındaki İlişki: Kesitsel Bir Araştırma

Yıl 2023, Cilt: 17 Sayı: 4 - Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 512 - 520, 19.12.2023

Mahinur Durmuş İskender Ebru Özcan Ahmet Gülsoy Yusuf Uyan

https://doi.org/10.21763/tjfmpc.1341723

Öz

Giriş: Bireylerin sağlık okuryazarlık düzeylerinin yükseltilmesi ve akılcı ilaç kullanımı konusunda farkındalık kazandırılması sağlık sisteminin gelişmesinde ve etkin işleyişinde büyük önem taşımaktadır.
Amaç: Bu çalışmanın amacı, yetişkin bireylerde akılcı ilaç kullanımı öz farkındalığı ile sağlık okuryazarlığı arasındaki ilişkinin belirlenmesidir.
Yöntem: Tanımlayıcı ve kesitsel türde yürütülen bu araştırmanın örneklemini 3500 kişi oluşturdu. Veriler Demografik Bilgi Formu, Akılcı İlaç Kullanımı Farkındalığı ve Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği kullanılarak Eylül 2022- Kasım 2022 tarihleri arasında çevrimiçi olarak toplanmıştır.
Bulgular: Katılımcıların akılcı ilaç kullanımı farkındalığı ve sağlık okuryazarlık düzeyleri genel olarak yüksek düzeydedir. Ancak eğitim düzeyi azaldıkça ve yaş arttıkça sağlık okuryazarlık düzeyinin azaldığı görülmektedir. Ayrıca akılcı ilaç kullanımı farkındalığı ile sağlık okuryazarlık arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğu saptanmıştır.
Sonuç: Araştırma sonucunda, sağlık okuryazarlığı arttıkça, akılcı ilaç kullanımı öz farkındalığının arttığı belirlenmiştir. Toplumda tüm yaş grubundaki bireylere akılcı ilaç kullanımı farkındalığı kazandırılması ve sağlık okuryazarlığı düzeyinin yükseltilmesi sağlık sisteminin etkin işleyişi ve toplumsal sağlığın yükseltilmesinde oldukça önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Sağlık, Sağlık Okuryazarlığı, Akılcı ilaç kullanımı

Kaynakça

1. Organization WH. The pursuit of responsible use of medicines: sharing and learning from country experiences (No. WHO/EMP/MAR/2012.3) 2012 [cited 2022 10.12]. Available from: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/75828/WHO?sequence=1.
2. organization Wh. Conference of Experts on the Rational Use of Drugs, Nairobi, Kenya,WHO/CONRAD/WP/RI, (25-29.12.1985). 1985 [cited 2022 27.12]. Available from: https://apps.who.int/iris/handle/10665/62311.
3. İnal A. Akılcı ilaç kullanımının farmasötik yönleri. Turkiye Klinikleri Family Medicine-Special Topics. 2017;8(3):220-3.
4. Öğüt Yıldırım P. Sağlık Okuryazarlığı. In: Yüksel E, editor. Bütün Yönleriyle Sağlık İletişimi: Kuram, Uygulama ve Tartışmalar. Konya Şelale Ofset; 2020. p. 111-35.
5. Nutbeam D. Health literacy as a public health goal: a challenge for contemporary health education and communication strategies into the 21st century. Health promotion international. 2000;15(3):259-67.
6. Rasu RS, Bawa WA, Suminski R, Snella K, Warady B. Health literacy impact on national healthcare utilization and expenditure. International journal of health policy and management. 2015;4(11):747.
7. Santana S, Brach C, Harris L, Ochiai E, Blakey C, Bevington F, et al. Practice full report: Updating health literacy for healthy people 2030: Defining its importance for a new decade in public health. Journal of Public Health Management and Practice. 2021;27(6):S258.
8. Seçil Özkan NBA, Deniz Çalışkan., Asiye Uğraş Dikmen, Hakan Tüzün. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve İlişkili Faktörleri Araştırması: Özyurt Matbaacılık; 2018 [cited 2022 10.12]. Available from: https://sggm.saglik.gov.tr/Eklenti/39699/0/soya-rapor-1pdf.pdf.
9. Sørensen K, Pelikan JM, Röthlin F, Ganahl K, Slonska Z, Doyle G, et al. Health literacy in Europe: comparative results of the European health literacy survey (HLS-EU). European journal of public health. 2015;25(6):1053-8.
10. Chauhan I, Yasir M, Kumari M, Verma M. The pursuit of rational drug use: understanding factors and interventions. Pharmaspire. 2018;10(2):48-4.
11. Karaman A, Ayoğlu T, Aydoğan MN, Kuğu E. Hemşirelik Öğrencilerinin Akılcı İlaç Kullanma Durumları. Florence Nightingale Hemsirelik Dergisi. 2019;27(2):143.
12. Laing R. Rational drug use: an unsolved problem. Tropical doctor. 1990;20(3):101-3.
13. Alkan SA, Özdelikara A, Mumcu Boğa N. Hemşirelik Öğrencilerinin Sağlık Algılarının Belirlenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2017;6(2):11-21.
14. Zilic M, Salazar O, Viveros L. Health literacy as a means of empowering people. 2022;35-37.
15. (UNDP) UNDP. Sürdürülebilir kalkınma hedefleri 2030 2015 [cited 2023 15.01]. Available from: https://www.undp.org/turkiye/projects/sustainable-development-goals-investment-initiative.
16. Lorcu F. Örneklerle veri analizi SPSS uygulamalı. Ankara: Detay Yayıncılık. 2015;1:18.
17. Aktaş H, Selvi H. Erişkinlerde akılcı ilaç kullanımı farkındalık ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2019;12(3):439-47.
18. Toçi E, Burazeri G, Sorensen K, Jerliu N, Ramadani N, Roshi E, et al. Health literacy and socioeconomic characteristics among older people in transitional Kosovo. British Journal of Medicine and Medical Research. 2013;3(4):1646-58.
19. Bayık-Temel A, Aras Z. Sağlık Okuryazarlığı Ölçeğinin Türkçe formunun geçerlilik ve güvenirliğinin değerlendirilmesi. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi. 2017;25(2):85-94.
20. Çağlar Palamut S, Yurdakul M. Rational drug use and associated factors in pregnant women. Women & Health. 2023;63(1):8-16.
21. Öztürk H, Acar F. Yükseköğretim Öğrencilerinin Akilci İlaç Kullanimina Yönelik Algi Ve Tutumlarinin Değerlendirilmesi: Bir Devlet Üniversitesi Örneği. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi. 2021;7(1):32-46.
22. Tosun N, Hoşgör H. E-Sağlık Okuryazarlığı ve Akılcı İlaç Kullanımı Farkındalığı Arasındaki İlişkinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 2021;22(2):82-102.
23. Şantaş F, Demirgil B. Akılcı ilaç kullanımına ilişkin bir araştırma. İşletme Bilimi Dergisi. 2017;5(1):35-48.
24. Yilmaz D, Altun N, Kılıç M. Determination of rational drug use behaviors of adult individuals-a cross-sectional study from Turkey. Current Health Sciences Journal. 2016;42(1):12.
25. Yue X. Knowledge, awareness and attitudes to rational use of drug of patients and its influential factors in Beijing, China. Value in Health. 2013;16(3):A199.
26. Yin C, He X, Shen K, Mu X, Tang F. Knowledge and behavior in rational drug use among college students in Zunyi City. Risk Management and Healthcare Policy. 2022:121-31.
27. Kahraman M, Karan MA, Nalcaci M. Rational drug use habits of patients with chronic diseases: A cross‐sectional examination focusing on the use of technological devices. International Journal of Clinical Practice. 2021;75(7):e14222.
28. Tengilimoğlu D, Tekin PŞ, Zekioğlu A, Kılıç TD. Consumer awareness, attitude, and behavior related to the rational use of medicines in a developing country context: the case of Turkey. Open Access Macedonian Journal of Medical Sciences. 2020;8(E):162-71.
29. Bicak Ayik D, Buyukbayram Z. The Effect of Rational Drug Use on Health Perception and Drug Compliance in Chronic Diseases. International Journal of Caring Sciences. 2021;14(1):497-506.
30. Arikan I, Özyigit F. Evaluation of rational drug use knowledge level in patients with musculoskeletal disorders. Journal of Back and Musculoskeletal Rehabilitation. 2019;32(1):119-24.
31. Yalman F, Yıldız MS, Vural N. The Effect Of Health Literacy On Rational Drug Use Behavior. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi.10(2):475-87.
32. Durusu Tanrıöver M, Yıldırım HH, Demiray Ready FN, Çakır B, Akalın HE. Sağlik okuryazarliği araştirmasi. Sağlık-Sen Yayınları. 2014;6:42-7.
33. Okyay RA, Erdoğan A. Self-medication practices and rational drug use habits among university students: a cross-sectional study from Kahramanmaraş, Turkey. PeerJ. 2017;5:e3990.
34. Beauchamp A, Batterham RW, Dodson S, Astbury B, Elsworth GR, McPhee C, et al. Systematic development and implementation of interventions to OPtimise Health Literacy and Access (Ophelia). BMC public health. 2017;17(1):1-18.
35. Kaya SD, Kocaoğlu M, Yüceler A. Health Literacy and Rational Drug Use in Turkey: Quantitative and Qualitative Approaches. Journal of Health Literacy. 2022;7(2):9-23.

The Relationship Between Self-Awareness of Rational Drug Use and Health Literacy in Adult Individuals: A Cross-Sectional Study

Yıl 2023, Cilt: 17 Sayı: 4 - Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 512 - 520, 19.12.2023

Mahinur Durmuş İskender Ebru Özcan Ahmet Gülsoy Yusuf Uyan

https://doi.org/10.21763/tjfmpc.1341723

Öz

Introduction: Increasing the health literacy levels of individuals and raising awareness about rational drug use are of great importance in the development and effective functioning of the health system.
Aim: The aim of this study is to determine the relationship between rational drug use self-awareness and health literacy in adults.
Method: The sample of this descriptive and cross-sectional study consisted of 3500 people. Data were collected online between September 2022 and November 2022 using a demographic information form, the Rational Drug Use Awareness and Health Literacy scales.
Results: Participants' rational drug use self-awareness and health literacy levels are generally high. However, it is seen that the level of health literacy decreases as the education level decreases and the age increases. In addition, it was determined that there is a positive relationship between awareness of rational drug use and health literacy.
Conclusion: As a result of the research, it was determined that as health literacy increases, self-awareness of rational drug use increases. Gaining rational drug use self-awareness and increasing the level of health literacy to individuals in all age groups in the society is very important for the effective functioning of the health system and increasing social health.

Anahtar Kelimeler

Health, Health Literacy, Rational drug use

Kaynakça

1. Organization WH. The pursuit of responsible use of medicines: sharing and learning from country experiences (No. WHO/EMP/MAR/2012.3) 2012 [cited 2022 10.12]. Available from: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/75828/WHO?sequence=1.
2. organization Wh. Conference of Experts on the Rational Use of Drugs, Nairobi, Kenya,WHO/CONRAD/WP/RI, (25-29.12.1985). 1985 [cited 2022 27.12]. Available from: https://apps.who.int/iris/handle/10665/62311.
3. İnal A. Akılcı ilaç kullanımının farmasötik yönleri. Turkiye Klinikleri Family Medicine-Special Topics. 2017;8(3):220-3.
4. Öğüt Yıldırım P. Sağlık Okuryazarlığı. In: Yüksel E, editor. Bütün Yönleriyle Sağlık İletişimi: Kuram, Uygulama ve Tartışmalar. Konya Şelale Ofset; 2020. p. 111-35.
5. Nutbeam D. Health literacy as a public health goal: a challenge for contemporary health education and communication strategies into the 21st century. Health promotion international. 2000;15(3):259-67.
6. Rasu RS, Bawa WA, Suminski R, Snella K, Warady B. Health literacy impact on national healthcare utilization and expenditure. International journal of health policy and management. 2015;4(11):747.
7. Santana S, Brach C, Harris L, Ochiai E, Blakey C, Bevington F, et al. Practice full report: Updating health literacy for healthy people 2030: Defining its importance for a new decade in public health. Journal of Public Health Management and Practice. 2021;27(6):S258.
8. Seçil Özkan NBA, Deniz Çalışkan., Asiye Uğraş Dikmen, Hakan Tüzün. Türkiye Sağlık Okuryazarlığı Düzeyi ve İlişkili Faktörleri Araştırması: Özyurt Matbaacılık; 2018 [cited 2022 10.12]. Available from: https://sggm.saglik.gov.tr/Eklenti/39699/0/soya-rapor-1pdf.pdf.
9. Sørensen K, Pelikan JM, Röthlin F, Ganahl K, Slonska Z, Doyle G, et al. Health literacy in Europe: comparative results of the European health literacy survey (HLS-EU). European journal of public health. 2015;25(6):1053-8.
10. Chauhan I, Yasir M, Kumari M, Verma M. The pursuit of rational drug use: understanding factors and interventions. Pharmaspire. 2018;10(2):48-4.
11. Karaman A, Ayoğlu T, Aydoğan MN, Kuğu E. Hemşirelik Öğrencilerinin Akılcı İlaç Kullanma Durumları. Florence Nightingale Hemsirelik Dergisi. 2019;27(2):143.
12. Laing R. Rational drug use: an unsolved problem. Tropical doctor. 1990;20(3):101-3.
13. Alkan SA, Özdelikara A, Mumcu Boğa N. Hemşirelik Öğrencilerinin Sağlık Algılarının Belirlenmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2017;6(2):11-21.
14. Zilic M, Salazar O, Viveros L. Health literacy as a means of empowering people. 2022;35-37.
15. (UNDP) UNDP. Sürdürülebilir kalkınma hedefleri 2030 2015 [cited 2023 15.01]. Available from: https://www.undp.org/turkiye/projects/sustainable-development-goals-investment-initiative.
16. Lorcu F. Örneklerle veri analizi SPSS uygulamalı. Ankara: Detay Yayıncılık. 2015;1:18.
17. Aktaş H, Selvi H. Erişkinlerde akılcı ilaç kullanımı farkındalık ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2019;12(3):439-47.
18. Toçi E, Burazeri G, Sorensen K, Jerliu N, Ramadani N, Roshi E, et al. Health literacy and socioeconomic characteristics among older people in transitional Kosovo. British Journal of Medicine and Medical Research. 2013;3(4):1646-58.
19. Bayık-Temel A, Aras Z. Sağlık Okuryazarlığı Ölçeğinin Türkçe formunun geçerlilik ve güvenirliğinin değerlendirilmesi. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi. 2017;25(2):85-94.
20. Çağlar Palamut S, Yurdakul M. Rational drug use and associated factors in pregnant women. Women & Health. 2023;63(1):8-16.
21. Öztürk H, Acar F. Yükseköğretim Öğrencilerinin Akilci İlaç Kullanimina Yönelik Algi Ve Tutumlarinin Değerlendirilmesi: Bir Devlet Üniversitesi Örneği. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi. 2021;7(1):32-46.
22. Tosun N, Hoşgör H. E-Sağlık Okuryazarlığı ve Akılcı İlaç Kullanımı Farkındalığı Arasındaki İlişkinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 2021;22(2):82-102.
23. Şantaş F, Demirgil B. Akılcı ilaç kullanımına ilişkin bir araştırma. İşletme Bilimi Dergisi. 2017;5(1):35-48.
24. Yilmaz D, Altun N, Kılıç M. Determination of rational drug use behaviors of adult individuals-a cross-sectional study from Turkey. Current Health Sciences Journal. 2016;42(1):12.
25. Yue X. Knowledge, awareness and attitudes to rational use of drug of patients and its influential factors in Beijing, China. Value in Health. 2013;16(3):A199.
26. Yin C, He X, Shen K, Mu X, Tang F. Knowledge and behavior in rational drug use among college students in Zunyi City. Risk Management and Healthcare Policy. 2022:121-31.
27. Kahraman M, Karan MA, Nalcaci M. Rational drug use habits of patients with chronic diseases: A cross‐sectional examination focusing on the use of technological devices. International Journal of Clinical Practice. 2021;75(7):e14222.
28. Tengilimoğlu D, Tekin PŞ, Zekioğlu A, Kılıç TD. Consumer awareness, attitude, and behavior related to the rational use of medicines in a developing country context: the case of Turkey. Open Access Macedonian Journal of Medical Sciences. 2020;8(E):162-71.
29. Bicak Ayik D, Buyukbayram Z. The Effect of Rational Drug Use on Health Perception and Drug Compliance in Chronic Diseases. International Journal of Caring Sciences. 2021;14(1):497-506.
30. Arikan I, Özyigit F. Evaluation of rational drug use knowledge level in patients with musculoskeletal disorders. Journal of Back and Musculoskeletal Rehabilitation. 2019;32(1):119-24.
31. Yalman F, Yıldız MS, Vural N. The Effect Of Health Literacy On Rational Drug Use Behavior. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi.10(2):475-87.
32. Durusu Tanrıöver M, Yıldırım HH, Demiray Ready FN, Çakır B, Akalın HE. Sağlik okuryazarliği araştirmasi. Sağlık-Sen Yayınları. 2014;6:42-7.
33. Okyay RA, Erdoğan A. Self-medication practices and rational drug use habits among university students: a cross-sectional study from Kahramanmaraş, Turkey. PeerJ. 2017;5:e3990.
34. Beauchamp A, Batterham RW, Dodson S, Astbury B, Elsworth GR, McPhee C, et al. Systematic development and implementation of interventions to OPtimise Health Literacy and Access (Ophelia). BMC public health. 2017;17(1):1-18.
35. Kaya SD, Kocaoğlu M, Yüceler A. Health Literacy and Rational Drug Use in Turkey: Quantitative and Qualitative Approaches. Journal of Health Literacy. 2022;7(2):9-23.

Toplam 35 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil	Türkçe
Konular	Sağlığın Geliştirilmesi, Aile Hekimliği
Bölüm	Orijinal Makaleler
Yazarlar	Mahinur Durmuş İskender 0000-0002-0050-6680 Ebru Özcan 0000-0003-2075-8516 Ahmet Gülsoy 0000-0001-8206-3889 Yusuf Uyan 0000-0002-4452-1604
Erken Görünüm Tarihi	10 Aralık 2023
Yayımlanma Tarihi	19 Aralık 2023
Gönderilme Tarihi	11 Ağustos 2023
Yayımlandığı Sayı	Yıl 2023 Cilt: 17 Sayı: 4 - Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care

Kaynak Göster

Vancouver	Durmuş İskender M, Özcan E, Gülsoy A, Uyan Y. Yetişkin Bireylerde Akılcı İlaç Kullanımı Öz Farkındalığı ile Sağlık Okuryazarlığı Arasındaki İlişki: Kesitsel Bir Araştırma. TJFMPC. 2023;17(4):512-20.

Kapak Resmi İndir

Makale Dosyaları

Tam Metin

Sağlığın ve birinci basamak bakımın anlaşılmasına ve geliştirilmesine katkıda bulunacak yeni bilgilere sahip yazarların İngilizce veya Türkçe makaleleri memnuniyetle karşılanmaktadır.