Öz
Farsça ve Zazaca, Hint-Avrupa dil ailesine mensup, birbiriyle tarihsel ve coğrafik yakınlıktan öte iç içe geçmiş iki dildir. Bu bağ kendisini dil, kültür, gelenek, görenek gibi birçok alanda göstermektedir. Çalışmanın amacı Farsça ve Zazacayı isim morfolojisi açısından incelemek, bu iki dil arasındaki morfolojik benzerlikleri ortaya koymaktır. Çalışmada Farsça ve Zazaca, isim morfolojisi açısından incelemeye tabi tutulmuş, çalışma sadece isimlerle sınırlandırılmıştır. Farsça ve Zazaca gramer kitaplarından, modern edebiyat ve folklor kitaplardan istifade edilen çalışmada, daha çok ortak bir köke işaret eden sözcükler göz önüne alınmıştır. İsimlerle ilgili teferruatlı gramer kurallarından daha çok, ortak ve önemli noktalar izah edilmiş, karışık ve karmaşık bir anlatımdan uzak durulmaya çalışılmıştır. İsimler; nicelik, veriliş, yapı, oluş gibi özelliklerine göre sınıflandırılmış; isimlerin cinsiyet özellikleri izah edilmiştir. Ayrıca isimlerde küçültme konusu örneklerle açıklanmıştır. Her başlık altında örnekler verilmiş ve açıklanan kurallar cümlelerle desteklenmiş, böylelikle soyuttan somuta doğru bir yol izlenmiştir. Çalışmanın son kısmında ise Farsça ve Zazacada kullanılan isimlerle ilgili geniş bir sözcük listesi verilmiştir. Seçilen sözcüklerin günlük hayatta sıklıkla kullanılan isimler olmasına özen gösterilmiştir, böylelikle Farsça ve Zazaca arasındaki günlük dilin ortaklığına işaret edilmiştir. Çalışmada karşılaştırma, açıklama, örneklendirme gibi yöntem ve teknikler kullanılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Farsça Zazaca dilbilim karşılaştırmalı gramer isim morfolojisi isim
Kaynakça
- Adabeyi, F. (2005). Estanekanê sêwregi ra. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Akalın, Ş. H., & vd. (2011). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Akbana, M. (2020). Waka lu. İstanbul: Neşirxaneyê Vir.
- Aldatmaz, N. G. (2013). Sanikanê mamekîye ra (mamekiye masallarından). Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Türkiye'de Yaşayn Diller Enstitüsü Yayınları.
- Alkış, A. (2014). Farsça dilbilgisi-pratik-klasik metinler. İstanbul: Kent Işıkları.
- Aslanoğlu, O. (2013). Kendi kendine kolay farsça. İstanbul: Kent Işıkları.
- Ataoğlu, M., & Turhallı, H. (2023). Astorê terqnayeyî. Diyarbekir: Weşanxaneyê Roşna.
- Aytaç, H. (2009). Danoğê 38i. İstanbul: Tij Yayıncılık.
- Aytar, O. (2023). Çîkê vîstekî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Babij, M. C. (2009). Sîyerê nebî bi ziwanê dimilî. Stenbol: Weşanên Nûbihar.
- Ballikaya, H. (2014). Hemedok estanikanê gimgimî ra. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Banguoğlu, T. (2011). Türkçenin grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Baynal, M. F. (2021). Çoras hedis. Bingöl: Neşırxaneyê Vir.
- Baynal, M. F. (2021). Kıtabê duayon. Bingöl: Neşırxaneyê Vir.
- Berz, K. (2001). Begê dımıliyan. İstanbul: Vejiyaişê Tiji.
- Bingöl, İ. (2020). Rêzimana zazakî ya devoka gimgimê. Stenbol: Avesta.
- Bingöl, İ. (2023). Têverşanitişê fekê gimgimî û yê çewlîgî. İstanbul: Avesta.
- Böler, T. (2022). Türkiye türkçesi biçim bilgisi-I. İstanbul: Kesit Yayınları.
- Çağlayan, H. (2017). Ema lenge (esq u dez). 2017: Belge Yayınları.
- Çalagan, H. (2014). Ters. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Çem, M. (1992). Hotay serra usivê qurzkizî. Stenbol: Weşanên Deng.
- Çem, M. (2003). Türkçe açıklamalı kırmancca (zazaca) gramer. İstanbul: Deng Yayınları.
- Çem, M. (2007). Gula çemê pêrre. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyl.
- Çîçek, A. A. (2012). Sayê marû estanikanê xinis û tekmanî ra. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Çîçek, M. (2014). Mêşa dengize estanikanê gimigîmî ra. İstanbul: Wêşanxaneyê Vateyî.
- Çiftçi, H. (2013). Uygulamalı farsça grameri. Erzurum: Eser Ofset.
- Çiya, S. (2020). Hirê kıtabi. İstanbul: Neşırxaneyê Vir.
- Ergin, M. (2019). Türk dil bilgisi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Esen, A. (2023). Mobese. Diyarbakır: Ajans J&J.
- Espar, J. Î. (2004). Beyi se bena? Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Espar, J. Î. (2004). Tanî estanikî û deyîrê ma. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Espar, J. Î. (2008). Dilopê zerrî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Espar, J. Î. (2017). Kirdê ke seba hawara dêrsimî kişîyayî: şêx evdirehîm û embazê ey. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Faravashi, B. (1749). Ferhengî farisî-pehlevî. Tahran: İntişaratî Danigahi Tahran.
- Farqînî, Z. (2022). Ferhenga kurdî-tirkî. İstanbul: Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê.
- Gencan, T. N. (1975). Dilbilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Gunduz, D. (2010). Soro. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Güldiken, K. (2005). Moheg türkçe-farsça sözlük. İstanbul: Alfa Yayınları.
- Gündüz, D. (2009). Türkçe açıklamalı kürtçe kırmancca/zazaca dil dersleri. İstanbul: Vate Yayınevi.
- Hesen Enverî, H. A. (1388). Destûrê zebanî farisî. Tahran: Muesseseyî Ferhengê Fatimî.
- Kanar, M. (2010). Farsça türkçe sözlük. İstanbul: Say Yayınları.
- Kanar, M. (2012). Türkçe-farsça sözlük. İstanbul: Say Yayınları.
- Karakaş, H. (2019). Hîrê nameyî. Diyarbekir: Weşanxaneyê Roşna.
- Kaya, A. (2018). Estanikanê bongilanê. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Kirkan, A. (2018). Bîyişa pêxemberî ya osman esad efendî û destpêkê edebîyatê klasîk yê kirmanckî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Kirkan, A. (2024). Fonolojîya zazakî devokên baku, başûr û navendî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Kişin, T. (2024). Waya di birayanê pê hawt koyan. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Kurij, S. (2014). Arwûn û lûy sonikî çoligî. Îstanbul: Nûbihar.
- Lezgîn, R. (2012). Binê dara valêre de. Dîyarbekir: Weşanxaneyê Roşna.
- Lezgîn, R. (2021). Xezeb. Dîyarbekir: Weşanxaneyê Roşna.
- Merdimîn, W. (2015). Dîwano nêmcet. İstanbul: Weşanxaneyê Peywend.
- Mirza, Y. (2020). Sileman I-II-III. Estemol: Ceylan Matbaacılık.
- Muşeki, M. E. (2020). Mewlidê nebî. Bingöl: Neşırxaneyê Vir.
- Mutçalı, S. (2012). Türkçe-arapça sözlük. İstanbul: Dağarcık.
- Mutçalı, S. (2013). Arapça-türkçe sözlük. İstanbul: Dağarcık.
- Neşe Atabay, İ. K. (1976). Sözcük türleri I (ad, sıfat, ilgeç, adıl, belirteç). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Nêşite, M. (2012). Çaketo sipî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Ocek, N. (2018). Rêzimana farisî-kurdî. Van: Weşanên Sîtav.
- Özsoy, M. M. (2014). Dîwan. Dîyarbekir: Weşanxaneyê Roşna.
- Roşan Hayıg, B. W. (2012). Zazaca-türkçe sözlük ve türkçe-zazaca sözcük listesi. İstanbul: Tij Yayıncılık.
- Seçilmek, K. (2019). Edebîyatê fekkî yê kirmanckî (zazakî) yê mintiqaya sêwregi. İstanbul: Rûpel.
- Şefiî, M. (1343). Şahname û destûr. Tehran: İntişaratî Nil.
- Şenateş, Ş. (2022). Ferhengê zazakî. İstanbul: Nûbihar.
- Taş, C. (2007). Roê kırmanciyê. İstanbul: Tij Yayıncılık.
- Topaç, B. (2013). Wextê heskerdişî. Dîyarbekir: Weşanxaneyê Roşna.
- Toptaş, H. (2016). Türkçe dersleri 1. kitap. İstanbul: Papatya Bilim.
- Üstünova, K. (2018). Türkiye türkçesi ad işletimi (biçim bilgisi). Bursa: Sentez Yayıncılık.
- Valêrî, N. (2009). Dejê nimiteyî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Valêrî, N. (2023). Demserrê vîrî. Îstanbul: Avesta.
- Varol, M. (2020). Diwanê pueği. Ankara: Sonçağ Akademi.
- Xanlerî, P. N. (1368). Destûre zebane farisî. Tahran: Întişarate Tûs.
- Xasî, M. E. (2013). Mewlîdê kirdî. Dîyarbekir: Weşanxaneyê Roşna.
- Yıldırım, N. (2010). Farsça dilbilgisi. Erzurum: Fenomen Yayınları.
- Yıldız, P. (2023). Dimilîyê modanî û fekê înan, Diyarbakir: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kürt Dili ve Kültürü Anabilim Dalı, Doktora Tezi.
- Zîlan, B. (2017). Di kitabê muhemmedê şêx eskerî: "raro raşt" û "me'lûmatê dînîye" (metn û cigêrayîş). İstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
Öz
Persian and Zazaki are two languages belonging to the Indo-European language family and intertwined with each other beyond historical and geographical proximity. This connection shows itself in many areas such as language, culture, tradition and customs. The aim of this study is to examine Persian and Zazaki in terms of noun morphology and to reveal the morphological similarities between these two languages. In the study, Persian and Zazaki were analysed in terms of noun morphology and the study was limited to nouns only. In the study, Persian and Zazaki grammar books, modern literature and folkloric books were utilised, and mostly words that point to a common root were taken into consideration. Rather than elaborate grammatical rules about nouns, common and important points have been explained, and it has been tried to avoid a complicated and complex expression. The nouns are categorised according to their characteristics such as quantity, formation, structure and occurrence, and the gender characteristics of nouns are explained. In addition, the subject of reduction in nouns is explained with examples. Examples are given under each heading and the rules explained are supported with sentences, thus following a path from abstract to concrete. In the last part of the study, a large list of words related to nouns used in Persian and Zazaki is given. Care has been taken to ensure that the selected words are frequently used nouns in daily life, thus pointing out the commonality of the daily language between Persian and Zazaki. Methods and techniques such as comparison, explanation and exemplification were used in the study.
Anahtar Kelimeler
Persian Zazaki linguistics comparative grammar noun morphology noun
Kaynakça
- Adabeyi, F. (2005). Estanekanê sêwregi ra. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Akalın, Ş. H., & vd. (2011). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Akbana, M. (2020). Waka lu. İstanbul: Neşirxaneyê Vir.
- Aldatmaz, N. G. (2013). Sanikanê mamekîye ra (mamekiye masallarından). Mardin: Mardin Artuklu Üniversitesi Türkiye'de Yaşayn Diller Enstitüsü Yayınları.
- Alkış, A. (2014). Farsça dilbilgisi-pratik-klasik metinler. İstanbul: Kent Işıkları.
- Aslanoğlu, O. (2013). Kendi kendine kolay farsça. İstanbul: Kent Işıkları.
- Ataoğlu, M., & Turhallı, H. (2023). Astorê terqnayeyî. Diyarbekir: Weşanxaneyê Roşna.
- Aytaç, H. (2009). Danoğê 38i. İstanbul: Tij Yayıncılık.
- Aytar, O. (2023). Çîkê vîstekî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Babij, M. C. (2009). Sîyerê nebî bi ziwanê dimilî. Stenbol: Weşanên Nûbihar.
- Ballikaya, H. (2014). Hemedok estanikanê gimgimî ra. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Banguoğlu, T. (2011). Türkçenin grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Baynal, M. F. (2021). Çoras hedis. Bingöl: Neşırxaneyê Vir.
- Baynal, M. F. (2021). Kıtabê duayon. Bingöl: Neşırxaneyê Vir.
- Berz, K. (2001). Begê dımıliyan. İstanbul: Vejiyaişê Tiji.
- Bingöl, İ. (2020). Rêzimana zazakî ya devoka gimgimê. Stenbol: Avesta.
- Bingöl, İ. (2023). Têverşanitişê fekê gimgimî û yê çewlîgî. İstanbul: Avesta.
- Böler, T. (2022). Türkiye türkçesi biçim bilgisi-I. İstanbul: Kesit Yayınları.
- Çağlayan, H. (2017). Ema lenge (esq u dez). 2017: Belge Yayınları.
- Çalagan, H. (2014). Ters. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Çem, M. (1992). Hotay serra usivê qurzkizî. Stenbol: Weşanên Deng.
- Çem, M. (2003). Türkçe açıklamalı kırmancca (zazaca) gramer. İstanbul: Deng Yayınları.
- Çem, M. (2007). Gula çemê pêrre. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyl.
- Çîçek, A. A. (2012). Sayê marû estanikanê xinis û tekmanî ra. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Çîçek, M. (2014). Mêşa dengize estanikanê gimigîmî ra. İstanbul: Wêşanxaneyê Vateyî.
- Çiftçi, H. (2013). Uygulamalı farsça grameri. Erzurum: Eser Ofset.
- Çiya, S. (2020). Hirê kıtabi. İstanbul: Neşırxaneyê Vir.
- Ergin, M. (2019). Türk dil bilgisi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
- Esen, A. (2023). Mobese. Diyarbakır: Ajans J&J.
- Espar, J. Î. (2004). Beyi se bena? Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Espar, J. Î. (2004). Tanî estanikî û deyîrê ma. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Espar, J. Î. (2008). Dilopê zerrî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Espar, J. Î. (2017). Kirdê ke seba hawara dêrsimî kişîyayî: şêx evdirehîm û embazê ey. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Faravashi, B. (1749). Ferhengî farisî-pehlevî. Tahran: İntişaratî Danigahi Tahran.
- Farqînî, Z. (2022). Ferhenga kurdî-tirkî. İstanbul: Enstîtuya Kurdî ya Stenbolê.
- Gencan, T. N. (1975). Dilbilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Gunduz, D. (2010). Soro. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Güldiken, K. (2005). Moheg türkçe-farsça sözlük. İstanbul: Alfa Yayınları.
- Gündüz, D. (2009). Türkçe açıklamalı kürtçe kırmancca/zazaca dil dersleri. İstanbul: Vate Yayınevi.
- Hesen Enverî, H. A. (1388). Destûrê zebanî farisî. Tahran: Muesseseyî Ferhengê Fatimî.
- Kanar, M. (2010). Farsça türkçe sözlük. İstanbul: Say Yayınları.
- Kanar, M. (2012). Türkçe-farsça sözlük. İstanbul: Say Yayınları.
- Karakaş, H. (2019). Hîrê nameyî. Diyarbekir: Weşanxaneyê Roşna.
- Kaya, A. (2018). Estanikanê bongilanê. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Kirkan, A. (2018). Bîyişa pêxemberî ya osman esad efendî û destpêkê edebîyatê klasîk yê kirmanckî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Kirkan, A. (2024). Fonolojîya zazakî devokên baku, başûr û navendî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Kişin, T. (2024). Waya di birayanê pê hawt koyan. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Kurij, S. (2014). Arwûn û lûy sonikî çoligî. Îstanbul: Nûbihar.
- Lezgîn, R. (2012). Binê dara valêre de. Dîyarbekir: Weşanxaneyê Roşna.
- Lezgîn, R. (2021). Xezeb. Dîyarbekir: Weşanxaneyê Roşna.
- Merdimîn, W. (2015). Dîwano nêmcet. İstanbul: Weşanxaneyê Peywend.
- Mirza, Y. (2020). Sileman I-II-III. Estemol: Ceylan Matbaacılık.
- Muşeki, M. E. (2020). Mewlidê nebî. Bingöl: Neşırxaneyê Vir.
- Mutçalı, S. (2012). Türkçe-arapça sözlük. İstanbul: Dağarcık.
- Mutçalı, S. (2013). Arapça-türkçe sözlük. İstanbul: Dağarcık.
- Neşe Atabay, İ. K. (1976). Sözcük türleri I (ad, sıfat, ilgeç, adıl, belirteç). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
- Nêşite, M. (2012). Çaketo sipî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Ocek, N. (2018). Rêzimana farisî-kurdî. Van: Weşanên Sîtav.
- Özsoy, M. M. (2014). Dîwan. Dîyarbekir: Weşanxaneyê Roşna.
- Roşan Hayıg, B. W. (2012). Zazaca-türkçe sözlük ve türkçe-zazaca sözcük listesi. İstanbul: Tij Yayıncılık.
- Seçilmek, K. (2019). Edebîyatê fekkî yê kirmanckî (zazakî) yê mintiqaya sêwregi. İstanbul: Rûpel.
- Şefiî, M. (1343). Şahname û destûr. Tehran: İntişaratî Nil.
- Şenateş, Ş. (2022). Ferhengê zazakî. İstanbul: Nûbihar.
- Taş, C. (2007). Roê kırmanciyê. İstanbul: Tij Yayıncılık.
- Topaç, B. (2013). Wextê heskerdişî. Dîyarbekir: Weşanxaneyê Roşna.
- Toptaş, H. (2016). Türkçe dersleri 1. kitap. İstanbul: Papatya Bilim.
- Üstünova, K. (2018). Türkiye türkçesi ad işletimi (biçim bilgisi). Bursa: Sentez Yayıncılık.
- Valêrî, N. (2009). Dejê nimiteyî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
- Valêrî, N. (2023). Demserrê vîrî. Îstanbul: Avesta.
- Varol, M. (2020). Diwanê pueği. Ankara: Sonçağ Akademi.
- Xanlerî, P. N. (1368). Destûre zebane farisî. Tahran: Întişarate Tûs.
- Xasî, M. E. (2013). Mewlîdê kirdî. Dîyarbekir: Weşanxaneyê Roşna.
- Yıldırım, N. (2010). Farsça dilbilgisi. Erzurum: Fenomen Yayınları.
- Yıldız, P. (2023). Dimilîyê modanî û fekê înan, Diyarbakir: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kürt Dili ve Kültürü Anabilim Dalı, Doktora Tezi.
- Zîlan, B. (2017). Di kitabê muhemmedê şêx eskerî: "raro raşt" û "me'lûmatê dînîye" (metn û cigêrayîş). İstanbul: Weşanxaneyê Vateyî.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Kürt Dili, Edebiyatı ve Kültürü, Dünya Dilleri, Edebiyatı ve Kültürü (Diğer) |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 22 Mart 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 21 Mart 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 21 Aralık 2024 |
| Kabul Tarihi | 28 Ocak 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 |
NOTICE: All submissions will be accepted through the Manuscript Submission System. Please click on http://ijoks.com/ and register to submit a paper.