Kurds and their mountain homeland in the book Takvimu’l-Buldan (The Almanac of Countries) by eighth century geographer Abu al-Fida
Öz
İslam coğrafyacısı Ebu’l-Fida’nın Kürtler üzerine araştırması, İslami kaynakların “dağların toprakları (cibâl)” olarak adlandırdığı bu tanım; hem bir yeri hem de onun kültürel özelliklerini belirten bölgeyi irdelemektedir. Ebu’l-Fida olarak bilinen Ebu’l-Fida İmadüddin el-Melikü'l-Müeyyed İsmail b. ‘Alī b. Maḥmūd el-Eyyûbi (ö. 732 HS / 1331 MS), bu bölgenin İslam medeniyetinin gelişmesinde önemli olduğunu iddia etmiştir. Bu çalışma, Kürtlerin İslam uygarlığına yaptıkları katkılarının gösterildiği kısa bir girişle başlamaktadır. Yaşamı boyunca hüküm süren siyasi koşulları belirlemenin yanı sıra, Ebu’l-Fida’nın yaşamı, yetiştirilme tarzı, yazıları ve İslam kültürüne yaptığı katkıların kısa bir özeti bulunmaktadır. Ayrıca Takvîmu’l-Buldân kitabındaki konular incelendiğinde; kitabın yazılmasına yol açan koşullar, kitabın yaklaşımı ve yazarın Kürtleri nasıl gördüğü ile onların "dağların topraklarında" dağılımı veya çeşitli "dağ ülkeleri" gibi ifadelere yer verildiği görülmektedir. Çalışmanın konusu, Kürtlerin yaşadıkları önemli şehirlerden, köylerdeki yaşam alanlarından, çorak arazilerinden ve kırsal yaşamlarından bahsetmeyi gerek kılmıştır. Kürtlerin ekonomik, sosyal ve dinsel yaşamının yönleri tek tek incelenmiştir.
Anahtar Kelimeler
Ebu'l-Fida (Sekizinci Yüzyıl Coğrafyacısı) Takvîmu’l-Buldân kitabı Kürt yerleşimi Dağların bölgesi Cibâl Sekizinci yüzyıl Kürt kültürüne katkı
Kaynakça
- Avaz, Muhammed Munis Ahmed, el-Cuğrafiyun ve er-Rahhaletu’l-Muslimîn fî Bilâdi’ş-Şâm Zemene’l-Hurûbi’s-Salibiyye, Ayn li’d-Dirasati ve’l-Buhûsi’l-İnsaniyye ve’l-İctimaiyye, 1. Baskı, Kahire 1995.
- Davudî, Ramazan Şerif, Loristan el-Kubra (H. 550 - 827 / M. 1115 - 1424) Dirasatun fî Ahvaliha’s-Siyasiyyeti ve’l-Hazariyye, 1. Baskı, Hani Matbaası, Duhok, 2010.
- Ebu’d-Delf, er-Risaletu’s-Saniyye, Tahkik: Butros Bulgakof ve Enes Halidrof, tercüme: Muhammed Munir Mursi, Alemu’l-Kutub, Kahire, 1962.
- Ebu’l-Fidâ, el-Mueyyed İmadduddin b. İsmail, el-Muhtadsar fî Ahbâri’l-Beşer, araştıran : Muhammed Zinhum, Muhammed Azab ve diğerleri, c. 1, 1. Baskı , Dâru’l-Meârif, Kahire (tarihsiz).
- El-Bağdadî, Şihabuddin Ebi Abdullah Yakut b. Abdullah el-Hamevî er-Rûmî, Mucemu’l-Buldân, c. 3, Dâru Sadir, Beyrut 1977.
- el-Hanefî, Muhammed b. B. Ahmed b. Ayyas, Bedâi’u’z-Zuhûr fî Vakâi’i’d-Duhûr, araştırma: Muhammed Mustafa, c. 1, bölüm 1, Dâru’n-Neşr Franz Steiner Wiesbaden, 1975.
- El-Mansûrî Baybars, et-Tufetu’l-Memlkûkiyye fî’d-Devleti’t-Turkiye, takdim ve yayın: Abdulhamid Salih Hamdân, ed-Dâru’l-Misriyyeti’l-Lubnâniyye, Kahire, 1987.
- el-Yakûbî, Ahmed b. Yakûb b. İshakb. Cafer b. Veheb b. Vazih, Buldan, Dâru’l-Kurubi’l-İlmiyye, Beyrut, (baskı yılı yok.
- Hallak, Hasan ve Sabbağ, Abbas, el-Mucemu’l-Cami fî’l-Mustalahati’l-Eyyubiyye ve’l-Memlukiyye ve’l-Osmaniyye Zati’l-Usuli’l-Arabiyyeti ve’l-Farisiyyeti ve’t-Turkiyye, 1. Baskı, Dâru’l-İlm, Beyrut, 1999.
- Haşnav, Hakim Ahmed, el-Kurd ve Buldanuhum İnde’l-Buldaniyyin ve’r-Rehhaleti’l-Muslimin (H. 232 - 626 / M. 846 - 1229), Dâru’z-Zeman, 1. Baskı, Şam 2009.
- Huda bint Cubeyr es-Seyfanî, el-Hayatu’l-İlmiyyeti fî’r-Rey ve İklîmi’l-Cibâl fî’l-Asri’l-Buveyhî, yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İslam Tarihi, Ummu’l-Kura Üniversitesi, Suudi Arabistan, Danışman: Merizan b. Said Asirî, 2006 eğitim öğretim yılı.
- İbn Haldûn, Abdurrahmân, Divânu’l-Mubteda ve’l-Haber fî Târîhi’l-Arabi ve’l-Berber ve men A’sarahum min Zevî’ş-Ş’eni’l-Ekber, c 5, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 2000.
- İbn Hucr el-Askalânî, Şihâbuddin Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed, ed-Duraru’l-Kâmine fî Ayâni’l-Mieti’s-Sâmine, c 1, Dâru’l-Cîl, Beyrut 1993.
- İbn Kesîr, el-Hafizu’d-Dimaşkî, el-Bidâe ve’n-Nihâye, c. 14, 7. Baskı, Dâru’l-Meârif, Beyrut, 1988.
- İbn Manzur, Lisanu’l-Arab, c. 5, 3. Baskı, Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabi, Muessesetu’t-Tarihi’l-Arabi, 1999.
- İzzeddin Ebi’l-Hasan el-Cezerî İbnu’l-Esir, el-Kamil fî’t-tarih, tashih: Muhammed Yusuf ed-Dekkak, c. 7, 1. Baskı, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1987.
- Kalkaşendî, Husameddin Ali Ğalib, el-Kurd fî Loristan el-Kubra (eş-Şemaliyye) ve Şehrizor Hilale’l-Asri’l-Vasît (H. 348 - 511 / M. 959 - 117) Dirasetun Siyasiye Hazariyye, Muessesetu Zeyn, Süleymaniye, 2011.
- Kei Lestring, Buldânu’l-Hiâfeti’ş-Şarkiyye, Tercüme: Beşir Fransis, Korkis Avad, er-Râbita Matbaası, Bağdat 1954.
- Krachkovsky, Ignaty Yulianovich, Tarihu’l-Edebi’l-Cuğrafiyyi’l-Arabiyy, Tercüme: Salaheddin Haşim, 1. Bölüm, Telif Tercüme Neşriyat Matbaası, Kahire, 1963.
- Miskeveyh, Ebu Ali Ahmed b. Muhammed, Kitabu Tecarubi’l-Umem, c. 2, Dâru’l-Kitabi’l-İslamî, Kahire, (tarihsiz).
- Muhammed Emin Zeki, Hulasatu Tarihi’l-Kurdi ve Kurdistan - Tarihu’d-Duveli ve’l-İmarati’l-Kurdiyye fî’l-Ahdi’l-İslamî, c. 2, Saadet Matbaası, Mısır, 1948.
- Muhammed Hasan, el-İmaratu’l-Kurdiyye fî’l-Ahdi’l-Eyyubî, Dirasutun fî Alakatihe’s-Siyasiyyeti ve’l-İktktisadiyye (H. 344 - 447 / 945 - 1055) Ruzhelat matbaası, Erbil, 2011.
- Muhammedeyn, Muhammed Mahmud, et-Turâsu’l-Cuğrafiyyu’l-İslâmî, Dâru’l-Ulûm, 3. Baskı, Riyad 1999.
- Nasibî, Ebu’l-Kasim İbn Havkal, Kitabu Suvari’l-Ard, Menşurat Dâr Mektebetu’l-Hayat, Beyrut 1992.
- Puladiyan, Erşek, el-Ekrad mine’l-Karni’s-Sabi ile’l-Karni’l-Aşiri’l-Miladiyeyn Vifka’l-Masadiri’l-Arabiyye, Tercüme: Bir grup tercüman, 1. Baskı, Dâru’l-Farabî ve Daru Aras, Beyrut ve Erbil 2013.
- Şerefhan el-Bidlisî, Şerefname - fî Tarihi’d-Duveli ve’l-İmarati’l-Kurdiye, tercüme: Muhammed Ali Avni, c. 1, 2. Baskı, Dâru’z-Zaman, Şam, 2006.
- Tevfik, Zerar Sıddik, el-Kabailu ve’z-Zeamati’l-Kabaliyyeti’l-Kurdiyyeti fî’l-Asri’l-Vasit, Aras Müessesesi, Erbil, 2007
- Tokuş, Muhammed Suheyl, Tarihu’l-Memalik fî Misra ve Bilâdi’ş-Şâm, Dâru’n-Nefais, Beyrut, 1997.
Kurds and their mountain homeland in the book Takvimu’l-Buldan (The Almanac of Countries) by eighth century geographer Abu al-Fida
Öz
The research of the Islamic geographer Abū l-Fidāʾ on the Kurds deals with the region that Islamic sources refer to as “the territory of the mountains (jibâl)” a description that designates both a location and its cultural features. Ebü’l-Fida İmadüddin el-Melikü'l-Müeyyed İsmail b. ‘Alī b. Maḥmūd el-Eyyûbi (d. 732 AH / 1331AD) known as Abū l-Fidā’ (d. 732 AH / 1331 AD) claimed that this region has been significant in the develpment of Islamic civilization. The present study begins with an introduction briefly identifying the Kurds as such and illustrating their contribution to Islamic civilization. As well as pinpointing the political conditions prevailing in his lifetime, there is a short summary of the life of Abū l-Fidā’, his upbringing, his writings, and his own contributions to Islamic culture. Under consideration is also the book Takvimü’l-Buldan – the circumstances leading to the writing of the book, the approach of the book, as well as how the author views the Kurds and their distribution in the “territory of the mountains” or various “mountain countries.” The subject matter necessitates mention of significant cities in which the Kurds were living, and their habitation in villages, wasteland and countryside. Aspects of Kurdish economic, social and religious life are discussed by-the-by.
Anahtar Kelimeler
Abu’l-Fida (Eighth Century Geographer) Book Takvimu’l-Buldan Kurdish habitation Territory of the mountains Jibâl Eighth century Kurdish cultural contribution
Kaynakça
- Avaz, Muhammed Munis Ahmed, el-Cuğrafiyun ve er-Rahhaletu’l-Muslimîn fî Bilâdi’ş-Şâm Zemene’l-Hurûbi’s-Salibiyye, Ayn li’d-Dirasati ve’l-Buhûsi’l-İnsaniyye ve’l-İctimaiyye, 1. Baskı, Kahire 1995.
- Davudî, Ramazan Şerif, Loristan el-Kubra (H. 550 - 827 / M. 1115 - 1424) Dirasatun fî Ahvaliha’s-Siyasiyyeti ve’l-Hazariyye, 1. Baskı, Hani Matbaası, Duhok, 2010.
- Ebu’d-Delf, er-Risaletu’s-Saniyye, Tahkik: Butros Bulgakof ve Enes Halidrof, tercüme: Muhammed Munir Mursi, Alemu’l-Kutub, Kahire, 1962.
- Ebu’l-Fidâ, el-Mueyyed İmadduddin b. İsmail, el-Muhtadsar fî Ahbâri’l-Beşer, araştıran : Muhammed Zinhum, Muhammed Azab ve diğerleri, c. 1, 1. Baskı , Dâru’l-Meârif, Kahire (tarihsiz).
- El-Bağdadî, Şihabuddin Ebi Abdullah Yakut b. Abdullah el-Hamevî er-Rûmî, Mucemu’l-Buldân, c. 3, Dâru Sadir, Beyrut 1977.
- el-Hanefî, Muhammed b. B. Ahmed b. Ayyas, Bedâi’u’z-Zuhûr fî Vakâi’i’d-Duhûr, araştırma: Muhammed Mustafa, c. 1, bölüm 1, Dâru’n-Neşr Franz Steiner Wiesbaden, 1975.
- El-Mansûrî Baybars, et-Tufetu’l-Memlkûkiyye fî’d-Devleti’t-Turkiye, takdim ve yayın: Abdulhamid Salih Hamdân, ed-Dâru’l-Misriyyeti’l-Lubnâniyye, Kahire, 1987.
- el-Yakûbî, Ahmed b. Yakûb b. İshakb. Cafer b. Veheb b. Vazih, Buldan, Dâru’l-Kurubi’l-İlmiyye, Beyrut, (baskı yılı yok.
- Hallak, Hasan ve Sabbağ, Abbas, el-Mucemu’l-Cami fî’l-Mustalahati’l-Eyyubiyye ve’l-Memlukiyye ve’l-Osmaniyye Zati’l-Usuli’l-Arabiyyeti ve’l-Farisiyyeti ve’t-Turkiyye, 1. Baskı, Dâru’l-İlm, Beyrut, 1999.
- Haşnav, Hakim Ahmed, el-Kurd ve Buldanuhum İnde’l-Buldaniyyin ve’r-Rehhaleti’l-Muslimin (H. 232 - 626 / M. 846 - 1229), Dâru’z-Zeman, 1. Baskı, Şam 2009.
- Huda bint Cubeyr es-Seyfanî, el-Hayatu’l-İlmiyyeti fî’r-Rey ve İklîmi’l-Cibâl fî’l-Asri’l-Buveyhî, yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İslam Tarihi, Ummu’l-Kura Üniversitesi, Suudi Arabistan, Danışman: Merizan b. Said Asirî, 2006 eğitim öğretim yılı.
- İbn Haldûn, Abdurrahmân, Divânu’l-Mubteda ve’l-Haber fî Târîhi’l-Arabi ve’l-Berber ve men A’sarahum min Zevî’ş-Ş’eni’l-Ekber, c 5, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 2000.
- İbn Hucr el-Askalânî, Şihâbuddin Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed, ed-Duraru’l-Kâmine fî Ayâni’l-Mieti’s-Sâmine, c 1, Dâru’l-Cîl, Beyrut 1993.
- İbn Kesîr, el-Hafizu’d-Dimaşkî, el-Bidâe ve’n-Nihâye, c. 14, 7. Baskı, Dâru’l-Meârif, Beyrut, 1988.
- İbn Manzur, Lisanu’l-Arab, c. 5, 3. Baskı, Dâru İhyai’t-Turasi’l-Arabi, Muessesetu’t-Tarihi’l-Arabi, 1999.
- İzzeddin Ebi’l-Hasan el-Cezerî İbnu’l-Esir, el-Kamil fî’t-tarih, tashih: Muhammed Yusuf ed-Dekkak, c. 7, 1. Baskı, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut, 1987.
- Kalkaşendî, Husameddin Ali Ğalib, el-Kurd fî Loristan el-Kubra (eş-Şemaliyye) ve Şehrizor Hilale’l-Asri’l-Vasît (H. 348 - 511 / M. 959 - 117) Dirasetun Siyasiye Hazariyye, Muessesetu Zeyn, Süleymaniye, 2011.
- Kei Lestring, Buldânu’l-Hiâfeti’ş-Şarkiyye, Tercüme: Beşir Fransis, Korkis Avad, er-Râbita Matbaası, Bağdat 1954.
- Krachkovsky, Ignaty Yulianovich, Tarihu’l-Edebi’l-Cuğrafiyyi’l-Arabiyy, Tercüme: Salaheddin Haşim, 1. Bölüm, Telif Tercüme Neşriyat Matbaası, Kahire, 1963.
- Miskeveyh, Ebu Ali Ahmed b. Muhammed, Kitabu Tecarubi’l-Umem, c. 2, Dâru’l-Kitabi’l-İslamî, Kahire, (tarihsiz).
- Muhammed Emin Zeki, Hulasatu Tarihi’l-Kurdi ve Kurdistan - Tarihu’d-Duveli ve’l-İmarati’l-Kurdiyye fî’l-Ahdi’l-İslamî, c. 2, Saadet Matbaası, Mısır, 1948.
- Muhammed Hasan, el-İmaratu’l-Kurdiyye fî’l-Ahdi’l-Eyyubî, Dirasutun fî Alakatihe’s-Siyasiyyeti ve’l-İktktisadiyye (H. 344 - 447 / 945 - 1055) Ruzhelat matbaası, Erbil, 2011.
- Muhammedeyn, Muhammed Mahmud, et-Turâsu’l-Cuğrafiyyu’l-İslâmî, Dâru’l-Ulûm, 3. Baskı, Riyad 1999.
- Nasibî, Ebu’l-Kasim İbn Havkal, Kitabu Suvari’l-Ard, Menşurat Dâr Mektebetu’l-Hayat, Beyrut 1992.
- Puladiyan, Erşek, el-Ekrad mine’l-Karni’s-Sabi ile’l-Karni’l-Aşiri’l-Miladiyeyn Vifka’l-Masadiri’l-Arabiyye, Tercüme: Bir grup tercüman, 1. Baskı, Dâru’l-Farabî ve Daru Aras, Beyrut ve Erbil 2013.
- Şerefhan el-Bidlisî, Şerefname - fî Tarihi’d-Duveli ve’l-İmarati’l-Kurdiye, tercüme: Muhammed Ali Avni, c. 1, 2. Baskı, Dâru’z-Zaman, Şam, 2006.
- Tevfik, Zerar Sıddik, el-Kabailu ve’z-Zeamati’l-Kabaliyyeti’l-Kurdiyyeti fî’l-Asri’l-Vasit, Aras Müessesesi, Erbil, 2007
- Tokuş, Muhammed Suheyl, Tarihu’l-Memalik fî Misra ve Bilâdi’ş-Şâm, Dâru’n-Nefais, Beyrut, 1997.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 25 Ocak 2021 |
| Gönderilme Tarihi | 28 Temmuz 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021Cilt: 7 Sayı: 1 |
NOTICE: All submissions will be accepted through the Manuscript Submission System. Please click on http://ijoks.com/ and register to submit a paper.