Tevgerên Ronesans û Reformê yên ku di sedsala 15mîn li Îtalyayê de dest pê kiribûn ji her alî ve bandor li ser civak û çandê kirin û rê li ber serdemeke nû vekirin ku wek serdema Rewşenbîrî jî tê binavkirin. Şoreşa Fransî ya di 1789an de ku li ser bingehên fikrên serdema rewşenbîriyê pêk hatibû, bi xwe re gelek guherînên nû yên fikrî û civakî jî anîn ku bandor li welatên derdorê û rewşenbîrên gelên din jî kirin. Stenbol, paytexta Împaratoriya Osmanî, bûbû mekanê hevbeş ê rewşenbîrên ji nasnameyên cuda. Her wiha bi bayê azadî, wekhevî û biratiyê re, fikrên rewşenbîriya fransî jî belav dibûn û li paytexta Osmanî dihatin nîqaşkirin. Serdema dawî ya osmanî, ango berî hilweşandina Dewleta Osmanî, ji bo gelên di bin banê împaratoriyê de destpêkeke nû û dema lêgerîna çarenûsiyê bû. Nûner û rewşenbîrên kurdan jî di vê demê de ketin nav lêgerînê ji bo çarenûsiya gelê xwe. Piştî Şerê Cîhanê yê Yekemîn, ew bi hevnasîna entelektuelên ji neteweyên cuda di vê riya xwe de meşiyan. Rasthatin û hevnasîna rewşenbîrên fransî ligel Celadet û Kamiran Bedirxan li Şamê, herêma di bin desthilatdariya Dewleta Fransî, rewşenbîriya kurdî ber bi asteke din ve hilkişand ku bi weşana kovara Hawarê (1932-1935 û piştre 1941-1943) bi encam bû. Bi riya vê têkilî û alîkariyê xebatên derbarê kurd, ziman û çanda kurdî derketin meydanê û dîsa bi saya van tekilî, alîkarî û piştgiriyan piştî Hawarê, Ronahî, Stêr û Roja Nû (ya dawî li Beyrûdê) derketin. Bêyî alîkarî û piştgiriya desthilatiya fransî û elîtên fransî yên wê demê, ne pêkan bû encameke wisa derkeve holê. Û bi tevahî vê yekê rê li ber pêşketina rewşenbiriya kurdî jî vekir.
Armanca vê lêkolînê ew e ku bi riya xwendina kovarên kurdî yên navborî û xebatên wan têkiliyên rewşenbîrên fransî yên wekî Roger Lescot, Pierre Rondot û Thomas Bois bi Birayên Bedirxaniyan re vekolin; û bi vî awayî rola wan di pêşketina xebatên kurdî û rewşenbiriya kurdî ya wê demê de nîqaş bikin.
Xebatên kurdî rewşenbîrên fransî Şam rewşenbiriya kurdî Celadet û Kamîran Bedirxan Hawar Roja Nû
The Renaissance and Reform movements that started in Italy in the 15th century affected society and culture from all sides and opened the way for a new era, also called The Enlightenment. The French Revolution in 1789, which was based on the ideas of the intellectual age, brought with it many new intellectual and social changes that affected the neighboring countries and the intellectuals of other peoples as well. Istanbul, the capital of the Ottoman Empire would became a meeting ground for the many intellectuals of the many identities. Moreover, with the wind of freedom, equality and fraternity, the ideas of French intellectuals were spreading and were discussed in the Ottoman capital. The last Ottoman period, that is, before the end of the Ottoman Empire, was a new beginning and a time of searching for a destiny for the people under the roof of the Empire. Among those identities, Kurds were represented and Kurdish intellectuals searched out the fate of their peoples at this time. After the First World War, they would tread down the new path they had discovered due to having made progress through mutual acquaintances with intellectuals from different nations. The meeting and acquaintance of French intellectuals with Celadet and Kamiran Bedirkhan in Damascus, the region under the rule of the French State, raised Kurdish intellectuality to another level, which resulted in the publication of Hawar, a literary magazine (1932 to 1935, then from 1941 to 1943). After Hawar, the situation of Kurds, Kurdish literature and Kurdish history gained strength. Through this contact and support studies on Kurds, Kurdish language and culture appeared. After Hawar, Ronahî, Stêr and Roja Nû (the latter one in Beirut) appeared, again thanks to such connections with their help and support. Without the help and support of the French authorities and French élite of that time, such a result would not have been possible. And altogether the way was also paved for the development of a Kurdish Enlightenment.
The purpose of the present research paper is to explore the contacts of French intellectuals such as Roger Lescot, Pierre Rondot, and Thomas Bois with the Bedirkhani Brothers through reading the mentioned kurdish magazines and their works; and thus to discuss their role in the development of Kurdish studies and in the Kurdish Enlightenment in that time.
Kurdish Studies French intellectuals Damascus Kurdish Enlightenment Celadet and Kamiran Bedirkhan Hawar Roja Nû
Birincil Dil | Kürtçe |
---|---|
Konular | Kürt Dili, Edebiyatı ve Kültürü |
Bölüm | Makaleler |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 21 Eylül 2024 |
Gönderilme Tarihi | 3 Ağustos 2024 |
Kabul Tarihi | 29 Ağustos 2024 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024Cilt: 10 Sayı: 2 |
NOTICE: All submissions will be accepted through the Manuscript Submission System. Please click on http://ijoks.com/ and register to submit a paper.