Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

The Influence of Khidr in Modern Zaza Literature

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 114 - 130, 21.03.2025

İlyas Akman

https://doi.org/10.21600/ijoks.1626461

Öz

Khidr is an important figure whose influence is seen in many countries. There are many rituals about him and in some regions he is considered one of the most important religious figures. According to the Zazas, he is an important figure. Especially Alevi Zazas give a lot of place to Khidr in their everyday lives and perform some rituals about him. Zaza authors, especially Alevi authors, give importance to Khidr and Khidr is encountered in their works. Readers learn about Khidr through works. For example, readers learn through the works that names such as Old Khidr, White-Bearded Khidr, Khidr of Kelek and Ships, Khidr of Hard Times, and Grey Horseman are used for Khidr. Readers also learn that there are rituals such as Khidr fasting, Khidr 's kavut, Khidr 's niyaz, Khidr 's morsel. In this study, the influence of Khidr on modern Zaza literature was tried to be revealed.

Anahtar Kelimeler

Zaza Literature Khidr Modern Literature Novel Poetry Story

Kaynakça

  • Arpa, A. (2012). Zazaca’nın Kürtçe’yi Anlama Yeterliliği, II. Uluslararası Zaza Tarihi ve Kültürü Sempozyumu Bildiri Kitabı. edt. M. Varol, içinde (541-554). Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yayınları.
  • Aslan, C. (2011). Morıber. İstanbul: Kardelen Yayıncılık.
  • Astare, K. (1994). Cer Hard Cor Asmen. Îstanbul: Weşanxaneyê Doz.
  • Başî, X. (2012). Gula Xizirî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Beytaş, A. (2014). Solê Sûrî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Boratav, P. N. (2012). Türk Mitolojisi. Ankara: BilgeSu Yayınevi.
  • Çem, M. (2011). Dêrsim Merkezli Kürt Aleviliği (Etnisite, Dini İnanç, Kültür ve Direniş). Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Çem, M. (2019). Gula Çemê Pêrre. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Çınar, A. A. (2020). Alevilerde Hızır Kültü ve Ritüelleri, Millî Folklor, 126, 63-74.
  • Çiçek, M. (2024). Pune. Bîngol: Weşanxaneyê Vir.
  • Çîçek, A. A. (2010). Teberik. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Çiya, S. (2001). Her Çi Beno Sanıke. Îstanbul: Weşanxaneyê Tij.
  • Çiya, S. (2020). Hirê Kıtabi. Bîngol: Weşanxaneyê Vir.
  • Çiya, S. (2024). Trena Ğelete. Bîngol: Weşanxaneyê Vir.
  • Demîrel, L. (2014). Vîndîbîyaye. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Dikme, N. (2018). Pülümür ve Çevresindeki Halk İnanışları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı.
  • Döğüş, S. (2015). Anadolu’da Hızır-İlyas Kültü ve Hıdrellez Geleneği, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 74, 77-100.
  • Eren, H. (2011). Dil ile İnsan Sferi Arasındaki İlişki, I. Uluslararası Zaza Dili Sempozyumu Bildiri Kitabı. edt. M. Varol, içinde (433-453). Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yayınları.
  • Ertuğrul, M. (2021). Mûsâ Peygamberin Yol Arkadaşı Hızır’ın Kimliği, Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7/2, 293-332.
  • Gedik, A. (2012). Roj Ma De Şewle Dano. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Gûndûz, D. (2000). Kilama Pepûgî. Ankara: Weşanxaneyê Vartan.
  • Guntaş Aldatmaz, N. (2016). Pîltane. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Gümüş, A. (2024). Bırrhêdar. Bîngol: Weşanxaneyê Vir.
  • Hamarat, H. (2017). Bingöl Alevi Toplumunda Halk Kültürü Unsurları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
  • Jêle, B. (2020). Vana. Bîngol: Weşanxaneyê Vir.
  • Koêkorta, M. (2001). Reuka Doy. Îstanbul: Weşanxaneyê Tij.
  • Kur’ân-ı Kerim’in Türkçe Meali. (2012). haz. İ. Atasoy, Ü. Şimşek, M. Paksu, C. Uşşak, İstanbul: Nesil Yayınları.
  • Mergariji, H. (1996). Budelaê Gırşi. İstanbul: Pirevi Yayıncılık.
  • Mirza, Y. (2004). Sılema-I. Frankfurt: Nameyê weşanxane çinî yo.
  • Öztürk, M. (2003). Bilge Kul-Musa Kıssası ve İslam Kültüründe Hızır Mitosu, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14/14, 245-281.
  • Rençber, F. (2010). 40 Soruda Adıyaman’da Geleneksel Alevilik, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 56, 395-406.
  • Sertkaya, Î. (2013). Sosine û Gulîzare. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Tekîn, E. (2013). Sewdaya Belekine. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Topaç, B. (2013). Wextê Heskerdişî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Türk, H. (2013). Nusayrîlerde Hızır İnancı, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 54, 225-242.
  • Türkdoğan, D. (2004). Alevî İslâm İnancı İçerisinde Hz. Hızır, Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 29, 19-26.
  • Tüzün, M. (2012). Désımu De Deyri-Lawuki-Şuari–Hewai, II. Uluslararası Zaza Tarihi ve Kültürü Sempozyumu Bildiri Kitabı. edt. M. Varol, içinde (161-194). Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yayınları.
  • Uğur, Ç. (2023). Alevi-Bektaşi İnancında Hızır Orucu ve Ritüelleri, İlahiyat Alanında Akademik Çalışmalar. edt. F. Rençber, M. S. Uzundağ, içinde (1-15). Ankara: Gece Kitaplığı.
  • Uyanık, Z. ve Kala, A. (2012). Ardahan İli Alevilerinde Kendini Tanımlama, İbadet ve Öteki Algısı, Akademik Araştırmalar Dergisi, 52, 109-144.

Edebîyatê Modern yê Zazakî de Tesîrê Xizirî

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 114 - 130, 21.03.2025

İlyas Akman

https://doi.org/10.21600/ijoks.1626461

Öz

Xizir, yew şexsîyetê dînî yo ke tesîrê ey zaf welatan de est o. Derheqê ey de zaf rîtuelî est î û toy cayan de o şexsîyetanê tewr muhîman ra yew hesebîyeno. Goreyê Zazayan zî o yew keso zaf muhîm o. Bitaybetî Zazayî ke Elewî yî ey rê cuya rojane de zaf ca danî û toy rîtuelî ke derheqê ey de yî anî ca. Nuştoxê Zazayan zî, bitaybetî Nuştoxî ke Elewî yî, Xizirî rê ehemîyet danî û eseranê înan de kê raştê Xizirî yenî. Wendoxî, eseran ser ra derheqê Xizirî de wayîrê melumatî benî. Mîsale pey eseran wendoxî bander benî ke semedê Xizirî nameyî sey Xiziro Kal, Kalo Sipî, Xizirê Kelek û Gemîyan, Xizirê Saeta Tenge, Asparê Bozî şuxulîyenî. Hewna ê bander benî ke rîtuelî sey roceyê Xizirî, qawita Xizirî, nîyazê Xizirî, loqmeyê Xizirî est î. Na xebate de ma ceribna ke tesîrê Xizirî edebîyatê modern yê Zazakî de senê hewa yo tesbît bikî.

Anahtar Kelimeler

Edebîyatê Zazakî Xizir Edebîyatê Modern Roman Şîîr Hîkaye

Kaynakça

  • Arpa, A. (2012). Zazaca’nın Kürtçe’yi Anlama Yeterliliği, II. Uluslararası Zaza Tarihi ve Kültürü Sempozyumu Bildiri Kitabı. edt. M. Varol, içinde (541-554). Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yayınları.
  • Aslan, C. (2011). Morıber. İstanbul: Kardelen Yayıncılık.
  • Astare, K. (1994). Cer Hard Cor Asmen. Îstanbul: Weşanxaneyê Doz.
  • Başî, X. (2012). Gula Xizirî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Beytaş, A. (2014). Solê Sûrî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Boratav, P. N. (2012). Türk Mitolojisi. Ankara: BilgeSu Yayınevi.
  • Çem, M. (2011). Dêrsim Merkezli Kürt Aleviliği (Etnisite, Dini İnanç, Kültür ve Direniş). Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Çem, M. (2019). Gula Çemê Pêrre. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Çınar, A. A. (2020). Alevilerde Hızır Kültü ve Ritüelleri, Millî Folklor, 126, 63-74.
  • Çiçek, M. (2024). Pune. Bîngol: Weşanxaneyê Vir.
  • Çîçek, A. A. (2010). Teberik. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Çiya, S. (2001). Her Çi Beno Sanıke. Îstanbul: Weşanxaneyê Tij.
  • Çiya, S. (2020). Hirê Kıtabi. Bîngol: Weşanxaneyê Vir.
  • Çiya, S. (2024). Trena Ğelete. Bîngol: Weşanxaneyê Vir.
  • Demîrel, L. (2014). Vîndîbîyaye. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Dikme, N. (2018). Pülümür ve Çevresindeki Halk İnanışları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı.
  • Döğüş, S. (2015). Anadolu’da Hızır-İlyas Kültü ve Hıdrellez Geleneği, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 74, 77-100.
  • Eren, H. (2011). Dil ile İnsan Sferi Arasındaki İlişki, I. Uluslararası Zaza Dili Sempozyumu Bildiri Kitabı. edt. M. Varol, içinde (433-453). Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yayınları.
  • Ertuğrul, M. (2021). Mûsâ Peygamberin Yol Arkadaşı Hızır’ın Kimliği, Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7/2, 293-332.
  • Gedik, A. (2012). Roj Ma De Şewle Dano. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Gûndûz, D. (2000). Kilama Pepûgî. Ankara: Weşanxaneyê Vartan.
  • Guntaş Aldatmaz, N. (2016). Pîltane. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Gümüş, A. (2024). Bırrhêdar. Bîngol: Weşanxaneyê Vir.
  • Hamarat, H. (2017). Bingöl Alevi Toplumunda Halk Kültürü Unsurları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
  • Jêle, B. (2020). Vana. Bîngol: Weşanxaneyê Vir.
  • Koêkorta, M. (2001). Reuka Doy. Îstanbul: Weşanxaneyê Tij.
  • Kur’ân-ı Kerim’in Türkçe Meali. (2012). haz. İ. Atasoy, Ü. Şimşek, M. Paksu, C. Uşşak, İstanbul: Nesil Yayınları.
  • Mergariji, H. (1996). Budelaê Gırşi. İstanbul: Pirevi Yayıncılık.
  • Mirza, Y. (2004). Sılema-I. Frankfurt: Nameyê weşanxane çinî yo.
  • Öztürk, M. (2003). Bilge Kul-Musa Kıssası ve İslam Kültüründe Hızır Mitosu, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14/14, 245-281.
  • Rençber, F. (2010). 40 Soruda Adıyaman’da Geleneksel Alevilik, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 56, 395-406.
  • Sertkaya, Î. (2013). Sosine û Gulîzare. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Tekîn, E. (2013). Sewdaya Belekine. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Topaç, B. (2013). Wextê Heskerdişî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Türk, H. (2013). Nusayrîlerde Hızır İnancı, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 54, 225-242.
  • Türkdoğan, D. (2004). Alevî İslâm İnancı İçerisinde Hz. Hızır, Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 29, 19-26.
  • Tüzün, M. (2012). Désımu De Deyri-Lawuki-Şuari–Hewai, II. Uluslararası Zaza Tarihi ve Kültürü Sempozyumu Bildiri Kitabı. edt. M. Varol, içinde (161-194). Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yayınları.
  • Uğur, Ç. (2023). Alevi-Bektaşi İnancında Hızır Orucu ve Ritüelleri, İlahiyat Alanında Akademik Çalışmalar. edt. F. Rençber, M. S. Uzundağ, içinde (1-15). Ankara: Gece Kitaplığı.
  • Uyanık, Z. ve Kala, A. (2012). Ardahan İli Alevilerinde Kendini Tanımlama, İbadet ve Öteki Algısı, Akademik Araştırmalar Dergisi, 52, 109-144.

The Influence of Khidr in Modern Zaza Literature

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 1, 114 - 130, 21.03.2025

İlyas Akman

https://doi.org/10.21600/ijoks.1626461

Öz

Khidr is an important figure whose influence is seen in many countries. There are many rituals about him and in some regions he is considered one of the most important religious figures. According to the Zazas, he is an important figure. Especially Alevi Zazas give a lot of place to Khidr in their everyday lives and perform some rituals about him. Zaza authors, especially Alevi authors, give importance to Khidr and Khidr is encountered in their works. Readers learn about Khidr through works. For example, readers learn through the works that names such as Old Khidr, White-Bearded Khidr, Khidr of Kelek and Ships, Khidr of Hard Times, and Grey Horseman are used for Khidr. Readers also learn that there are rituals such as Khidr fasting, Khidr 's kavut, Khidr 's niyaz, Khidr 's morsel. In this study, the influence of Khidr on modern Zaza literature was tried to be revealed.

Anahtar Kelimeler

Zaza Literature Khidr Modern Literature Novel Poetry Story

Kaynakça

  • Arpa, A. (2012). Zazaca’nın Kürtçe’yi Anlama Yeterliliği, II. Uluslararası Zaza Tarihi ve Kültürü Sempozyumu Bildiri Kitabı. edt. M. Varol, içinde (541-554). Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yayınları.
  • Aslan, C. (2011). Morıber. İstanbul: Kardelen Yayıncılık.
  • Astare, K. (1994). Cer Hard Cor Asmen. Îstanbul: Weşanxaneyê Doz.
  • Başî, X. (2012). Gula Xizirî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Beytaş, A. (2014). Solê Sûrî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Boratav, P. N. (2012). Türk Mitolojisi. Ankara: BilgeSu Yayınevi.
  • Çem, M. (2011). Dêrsim Merkezli Kürt Aleviliği (Etnisite, Dini İnanç, Kültür ve Direniş). Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Çem, M. (2019). Gula Çemê Pêrre. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Çınar, A. A. (2020). Alevilerde Hızır Kültü ve Ritüelleri, Millî Folklor, 126, 63-74.
  • Çiçek, M. (2024). Pune. Bîngol: Weşanxaneyê Vir.
  • Çîçek, A. A. (2010). Teberik. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Çiya, S. (2001). Her Çi Beno Sanıke. Îstanbul: Weşanxaneyê Tij.
  • Çiya, S. (2020). Hirê Kıtabi. Bîngol: Weşanxaneyê Vir.
  • Çiya, S. (2024). Trena Ğelete. Bîngol: Weşanxaneyê Vir.
  • Demîrel, L. (2014). Vîndîbîyaye. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Dikme, N. (2018). Pülümür ve Çevresindeki Halk İnanışları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı.
  • Döğüş, S. (2015). Anadolu’da Hızır-İlyas Kültü ve Hıdrellez Geleneği, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 74, 77-100.
  • Eren, H. (2011). Dil ile İnsan Sferi Arasındaki İlişki, I. Uluslararası Zaza Dili Sempozyumu Bildiri Kitabı. edt. M. Varol, içinde (433-453). Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yayınları.
  • Ertuğrul, M. (2021). Mûsâ Peygamberin Yol Arkadaşı Hızır’ın Kimliği, Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7/2, 293-332.
  • Gedik, A. (2012). Roj Ma De Şewle Dano. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Gûndûz, D. (2000). Kilama Pepûgî. Ankara: Weşanxaneyê Vartan.
  • Guntaş Aldatmaz, N. (2016). Pîltane. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Gümüş, A. (2024). Bırrhêdar. Bîngol: Weşanxaneyê Vir.
  • Hamarat, H. (2017). Bingöl Alevi Toplumunda Halk Kültürü Unsurları. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
  • Jêle, B. (2020). Vana. Bîngol: Weşanxaneyê Vir.
  • Koêkorta, M. (2001). Reuka Doy. Îstanbul: Weşanxaneyê Tij.
  • Kur’ân-ı Kerim’in Türkçe Meali. (2012). haz. İ. Atasoy, Ü. Şimşek, M. Paksu, C. Uşşak, İstanbul: Nesil Yayınları.
  • Mergariji, H. (1996). Budelaê Gırşi. İstanbul: Pirevi Yayıncılık.
  • Mirza, Y. (2004). Sılema-I. Frankfurt: Nameyê weşanxane çinî yo.
  • Öztürk, M. (2003). Bilge Kul-Musa Kıssası ve İslam Kültüründe Hızır Mitosu, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14/14, 245-281.
  • Rençber, F. (2010). 40 Soruda Adıyaman’da Geleneksel Alevilik, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 56, 395-406.
  • Sertkaya, Î. (2013). Sosine û Gulîzare. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Tekîn, E. (2013). Sewdaya Belekine. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Topaç, B. (2013). Wextê Heskerdişî. Îstanbul: Weşanxaneyê Vate.
  • Türk, H. (2013). Nusayrîlerde Hızır İnancı, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 54, 225-242.
  • Türkdoğan, D. (2004). Alevî İslâm İnancı İçerisinde Hz. Hızır, Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 29, 19-26.
  • Tüzün, M. (2012). Désımu De Deyri-Lawuki-Şuari–Hewai, II. Uluslararası Zaza Tarihi ve Kültürü Sempozyumu Bildiri Kitabı. edt. M. Varol, içinde (161-194). Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yayınları.
  • Uğur, Ç. (2023). Alevi-Bektaşi İnancında Hızır Orucu ve Ritüelleri, İlahiyat Alanında Akademik Çalışmalar. edt. F. Rençber, M. S. Uzundağ, içinde (1-15). Ankara: Gece Kitaplığı.
  • Uyanık, Z. ve Kala, A. (2012). Ardahan İli Alevilerinde Kendini Tanımlama, İbadet ve Öteki Algısı, Akademik Araştırmalar Dergisi, 52, 109-144.
Toplam 39 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Kürt Dili, Edebiyatı ve Kültürü
Bölüm Makaleler
Yazarlar

İlyas Akman 0000-0003-2146-2100

Erken Görünüm Tarihi 22 Mart 2025
Yayımlanma Tarihi 21 Mart 2025
Gönderilme Tarihi 24 Ocak 2025
Kabul Tarihi 14 Şubat 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025Cilt: 11 Sayı: 1

Kaynak Göster

APA Akman, İ. (2025). The Influence of Khidr in Modern Zaza Literature. International Journal of Kurdish Studies, 11(1), 114-130. https://doi.org/10.21600/ijoks.1626461
 Kapak Resmi İndir


NOTICE: All submissions will be accepted through the Manuscript Submission System. Please click on http://ijoks.com/ and register to submit a paper.